In Zweden belanden elk jaar zo’n één miljard sigarettenpeuken op straat. De stad Malmö, in het zuiden van het land, heeft nu een opvallend idee bedacht om dat te veranderen: een groot kunstwerk dat rooksignalen afgeeft wanneer iemand zijn peuk netjes weggooit.
Het zogenaamde fimpmonument is drie meter hoog en staat op het plein Möllevångstorget. In het kunstwerk zit een asbak met een sensor. Zodra iemand daar een peuk in gooit, komt er een wolkje rook omhoog, net als bij een concert of festival. De rook is bedoeld als een soort beloning en als signaal aan andere rokers: hier is iemand die het goed doet. Volgens SVT is de rook van hetzelfde type dat op festivals wordt gebruikt.
Malmö bovenaan de zwerfafvallijst
De stad heeft reden genoeg om iets te proberen. Malmö staat bovenaan de Zweedse lijst van steden met de meeste boetes voor zwerfafval. Alleen al in de eerste helft van 2025 kregen 41 mensen een boete omdat ze afval of een peuk op straat gooiden, ruim twee keer zoveel als in Uppsala, de nummer twee op de lijst, zo blijkt uit cijfers van Håll Sverige Rent.
Het nieuwe monument is onderdeel van een bredere poging van Malmö om het gedrag van inwoners op een positieve manier te beïnvloeden. Uit een eerder rapport van de gemeente, in samenwerking met een onderzoeksbureau, bleek dat mensen meestal niet uit onwil vervuilen, maar omdat de omgeving hun gedrag onbewust stuurt.
“Het is niet genoeg om meer asbakken te plaatsen,” zegt gedragswetenschapper Niklas Laninge, die bij het project betrokken is. “We moeten plekken maken waar het juiste gedrag vanzelfsprekend wordt. Het fimpmonument is daar een voorbeeld van.”
Het idee komt voort uit nieuw onderzoek dat Malmö liet doen naar waarom mensen afval op straat gooien. Daaruit blijkt dat het vaak niet gaat om onwil, maar om gewoonte of gemak. Mensen doen wat de omgeving toelaat. Daarom probeert de stad met slimme ontwerpen het gedrag te sturen, een aanpak die ook wel nudging wordt genoemd.
Meten of het werkt
De installatie test drie simpele ideeën: maak het juiste gedrag duidelijk zichtbaar, laat zien dat anderen het ook doen, en plaats de asbak precies waar mensen roken. De komende weken kijkt de gemeente of het echt werkt. Vooraf is geteld hoeveel peuken er op straat lagen, en dat wordt later opnieuw gedaan.
Of het helpt, moet nog blijken. Maar als de rooksignalen aanslaan, zou Malmö zomaar van de top van de zwerfafvallijst kunnen verdwijnen, en misschien andere steden inspireren om hetzelfde te proberen.
Lees hier meer Zweden nieuws
